Bałtyk to płytkie morze śródlądowe na szelfie kontynentalnym w północnej Europie. Połączone z Morzem Północnym przez Cieśniny Duńskie (Sund, Mały i Wielki Bełt) oraz Kattegat i Skagerrak. Za zachodnią granicę Bałtyku właściwego przyjmuje się cieśninę Sund i próg podwodny ciągnący się na głębokości 18–20 m od przylądka Gedser (wyspa Falster) do przylądka Darßer Ort (Darß); na zachód od tej linii znajduje się akwen Bałtyku Zachodniego o powierzchni ok. 8000 km^(2) nazywany przez Niemców także Ostsee; akwen ten obejmuje m.in. część wód Cieśnin Duńskich (oprócz Małego i Wielkiego Bełtu) a także mniejsze: Alsenbelt, Fehmarnbelt, Langelandsblt.





Poziom wód i fale Poziom wód Bałtyku jest wyższy niż w Oceanie Atlantyckim i Morzu Północnym i wynika z jego śródlądowego położenia. Powodem jest zbyt słaba wymiana wód przez wąskie Cieśniny Duńskie, aby nastąpiło pełne wyrównanie poziomów. W cieśninach wody piętrzą się zależnie od kierunku wiatrów, które albo pchają wody oceaniczne w głąb Bałtyku, lub na odwrót wypychają je z niego. Przypływ, będący wynikiem przyciągania wód morskich przez Księżyc i Słońce, jest na Bałtyku nieznaczny i wynosi: w Kopenhadze 24 cm, W Świnoujściu 8 cm, W Zatoce Gdańskiej 3 cm, w Kłajpedzie 4 cm, zaś w Zatoce Fińskiej na skutek jej ciasnoty wzrasta znów do 6–8 cm. Sejsze, wywołane głównie różnicami ciśnienia atmosferycznego w różnych punktach basenu, mają amplitudę rzadko przekraczającą 30 cm. Spiętrzenia wody wywołane silnymi wiatrami sięgają od 50 cm na brzegach otwartego morza do 2 m i więcej w cieśninach i w głębi zatok. W listopadzie 1824 r. wody nagnane przez wiatr podniosły poziom morza w Petersburgu o 410 cm, natomiast w 1924 r. o 369 cm. Bałtyk jest morzem burzliwym, a fale są krótkie i strome. Typowa wysokość fali wynosi 5 m. W czasie silnych sztormów fale są gwałtowne, nieuporządkowane, często odbite i nadbiegające z różnych kierunków, a ich wysokość sięga prawie do 10 m. 23 grudnia 2004, w czasie sztormu w rejonie północnego Bałtyku, zarejestrowano pojedynczą falę o wysokości prawie 14 m. Odległości między grzbietami fal są przy tym niewielkie, sięgają zaledwie 50 m.


Najsilniejsze falowania wywołane są przez cyklony (niże baryczne), nadciągające z zachodu lub ze wschodu. Morze jest najbardziej burzliwe w styczniu, najspokojniejsze w czerwcu. Na polskim wybrzeżu Bałtyku rocznie notuje się 20–25 dni sztormowych. Bałtyckie sztormy są niebezpieczne dla żeglugi statków. W ostatnich latach podczas sztormu zatonęły 3 duże promy: 14 stycznia 1993 polski "Jan Heweliusz", 28 września 1994 estoński MS „Estonia”, a 1 listopada 2006 roku szwedzki MS „Finnbirch”. Temperatura wody powierzchniowej w zależności od pory roku wynosi od –0,5 do +20 °C. Temperatura wód przy polskim wybrzeżu jest uzależniona od wiatrów. Wiatry zachodnie ocieplają wodę, wschodnie – oziębiają ją.


Zlodzenie Lód skuwa zatoki: Botnicką, Fińską i Ryską oraz zalewy i mniejsze zatoki. Grubość lodu dochodzi do 70 cm w północnej części Zatoki Botnickiej. Pokrywa lodowa formuje się tam w wąskim pasie przybrzeżnym, ale w centralnych obszarach każdego z tych basenów zalega już jedynie odmiana gęstej kry tzw. pak lodowy. Morze zaczyna zamarzać najpierw przy brzegu, najwcześniej w połowie listopada, a rozmarza w maju, co obserwowano także w ostatnich latach. Wyspy północnego Bałtyku, jak Hiuma, Sarema i archipelag u wejścia do Zatoki Botnickiej uzyskują zimą połączenie z lądem stałym, jak np. na początku 2009 roku. W źródłach historycznych opisano kilkakrotne zamarznięcie Zatoki Meklemburskiej, dzięki czemu był możliwy transport saniami z Rostocku i Lubeki na wyspy duńskie. Zlodzeniu akwenu sprzyja znacznie mniejsza głebokość zachodniej części Bałtyku niż obszarów rozciągających się bardziej na wschód. Najwyraźniej z tego powodu zdecydowanie brak takich opisów dla wybrzeża polskiego. Kilkakrotnie opisano podróże po lodzie między Gdańskiem a Helem, a i współcześnie Zatoka Pucka zamarza każdej bardziej mroźnej zimy (np. co roku w latach 2009, 2010 i 2011). Jednak zasięg zlodzenia kończy się zawsze jedynie na Helu. W jednym tylko z opisów, powstałym w roku 1423, autor opisał podróż saniami z Gdańska na wyspy duńskie. W tym samym roku możliwe były podobno podróże po lodzie z Prus, które być może kronikarz utożsamił z Brandenburgią, do Lubeki oraz z Meklemburgii do Danii. Wzmiankowana relacja powstała na samym początku Minimum Spörera, co wskazywałoby, jeżeli traktować ją dosłownie, na brak większego związku ze zmianami na Słońcu, których zresztą astronomowie nie byli w stanie wtedy rejestrować. Wiadomo o innej, bardziej współczesnej relacji, w której biskup Andrzej Chryzostom Załuski, opisując niezwykle mroźną zimę lat 1708/1709, zanotował, co następuje: Morze Bałtyckie jak tylko okiem nawet uzbrojonem dosięgnąć można było, do dnia 8 kwietnia, grubym lodem było pokryte[6]. Z cytowanego opisu nie wynika jednak czy był to lód stały, czy zwykła kra, jak również czy wzmiankowane pole lodowe obserwowano na otwartym morzu a nie w obszarze często zlodzonego Zalewu Wiślanego. Podobne do opisanych wcześniej raportów o przedostawaniu się po lodzie do Szwecji mogą natomiast dotyczyć jedynie obszaru często zamarzającej Zatoki Fińskiej, bo kiedyś kraj ten rozciągał się również na tereny Finlandii. Znany jest taki właśnie opis z roku 1460, kiedy to podróżowano z Rewla w Inflantach, położonego na południowym brzegu Zatoki Fińskiej, do Szwecji, ale podobno również do Danii. Okazuje się jednak, że od roku 1406 do końca wieku w skład terytorialny Danii wchodziła także Gotlandia, a wiadomo również, że wcześniej, bo w roku 1306, Bałtyk zamarzł między Olandią, Gotlandią i Estonią, podczas gdy południowe wybrzeże morza, poza Zatoką Meklemburską, pozostało najwyraźniej wolne od stałego lodu. Być może nieco podobnie należałoby tłumaczyć wzmiankowany wcześniej opis z roku 1423.